کتاب برای کودکان با نیازهای ویژه – راهنمای مناسب‌سازی کتاب برای همه

« کتاب برای کودکان با نیازهای ویژه » دستاورد اعضای سازمان «کتاب برای همه» است که از سال ۲۰۰۳ برای کاهش محدودیت های معلولان فعالیت می‌کنند. این کتاب شامل رهنمودهای کاربردی برای مناسب‌سازی و انتشار کتاب برای کودکان نابینا، ناشنوا، کم‌توان ذهنی، خوانش‌پریش، درخودمانده و خواندن‌گریز است و مخاطب را با انواع کتاب‌های مناسب‌سازی‌شده شامل کتاب‌های دارای متن ساده، کتاب‌های با محتوای ساده، کتاب‌های گویا، کتاب‌های با حروف درشت، کتاب‌های بریل، کتاب‌های با زبان اشاره، کتاب‌های دارای بلیس، پیکتوگرام، نشانه‌های تصویری، کتاب‌های تصوری و کتاب‌های لمسی آَشنا می‌کند.

ماده ۱۰ قوانین استاندارد در مورد برابری فرصت‌ها برای معلولان چنین می‌گوید: «دولت‌ها باید فرصت‌ها و امکانات معلولان را برای بارور ساختن خلاقیت و توانمندی‌های هنری و ذهنی‌شان نه تنها به سود خود بلکه به سود جامعه چه در شهر و چه در روستا تضمین کنند. رقص، موسیقی، ادبیات، نمایش، هنرهای تجسمی، نقاشی و پیکره‌سازی نمونه‌هایی از این فعالیت هستند.» این قانون و دیگر قوانین در رابطه با حقوق معلولان بازتاب‌دهنده‌ی توجه جامعه‌ی جهانی به حضور جمعیت بیش از ۶۵۰ میلیونی معلولان به عنوان نیروی انسانی بالقوه ای است که حق دارد و می تواند در هر عرصه ای نقش داشته باشد اگر و فقط اگر شرایط برای بروز توانایی‌هایشان مناسب باشد. مناسب‌سازی مواد خواندنی گامی عملی برای مناسب‌سازی شرایط و پذیرش معلولان در جامعه است.

نویسندگان « کتاب برای کودکان با نیازهای ویژه » می‌نویسند: «هدف، نوشتن دستور کار نیست. زیرا چنین کاری شدنی نیست. اما ما می‌توانیم راهکارهایی به شما ارائه کنیم که برای مناسب‌سازی ادبیات داستانی و غیرداستانی قابل اجرا باشد. کسانی که در خواندن با دشواری‌هایی روبه رو هستند، همچون همه‌ی انسان‌ها، اگر به کتاب‌های مورد علاقه‌شان دست یابند، کتاب‌هایی که شوق خواندن را در آنها برانگیزند و تجربه‌های فردی‌شان را تقویت کنند، مهارت بیشتری در خواندن کسب خواهند کرد. این بدان معناست که ما باید کتاب‌های گوناگونی داشته باشیم و این گوناگونی است که به ما امکان لذت بردن از کتاب را می‌دهد.»

در ایران سال‌هاست که کارشناسانی از سوی شورای کتاب کودک، موسسه مادران امروز، موسسه پژوهشی کودکان دنیا و دیگر مراکز دانشگاهی و انتشاراتی برای تولید این‌گونه کتاب‌ها تلاش می‌کنند. امیدواریم با انتشار این کتابچه در «مجموعه کتاب‌های ترویج خواندن کتابک و خانه کتابدار کودک و نوجوان و ترویج خواندن» بتوان شمار بیشتری از ناشران، نویسندگان و تصویرگران را به تولید کتاب برای کودکان با نیازهای ویژه تشویق کرد.

مخاطبان اصلی « کتاب برای کودکان با نیازهای ویژه » نویسندگان، تصویرگران و ناشران هستند اما برای آموزگاران، کتابداران و مادران و پدرانی که با این کودکان سر و کار دارند نیز سودمند خواهد بود.